Ούγκο Μπαλ, Ντανταϊστικό Μανιφέστο

Πρώτο Μανιφέστο (Βραδιά Νταντά, Ζυρίχη 1914)

Το Νταντά είναι μια νέα τάση στην τέχνη. Αυτό μπορεί να το διακρίνει κανείς από το γεγονός ότι μέχρι τώρα κανείς δεν γνώριζε τίποτα και αύριο όλη η Ζυρίχη θα μιλά γι’αυτό. Η λέξη Νταντά προήλθε από το λεξικό. Είναι φοβερά απλό. Στα γαλλικά σημαίνει ξύλινο αλογάκι. Στα γερμανικά σημαίνει αντίο, παράτα με ήσυχο. Εις το επανιδείν! Στα ρουμάνικα: «Ναι, πράγματι, έχετε δίκιο, έτσι είναι. Μάλιστα, πράγματι, σύμφωνοι, ας το κάνουμε». Και πάει λέγοντας.Μια διεθνής λέξη. Απλά μία λέξη, και η λέξη σαν κίνηση. Πολύ εύκολο να την προσλάβεις. Τρομερότατα απλή. Το να ζητάς να φτιάξεις απ’ αυτήν μια καλλιτεχνική τάση σημαίνει ότι θες να αφαιρέσεις από αυτήν κάθε τι περίπλοκο. Νταντά ψυχολογία, Νταντά Γερμανία δυσπεπτική μες στον παροξυσμό της ομίχλης, Νταντά λογοτεχνία, Νταντά μπουρζουαζία, και εσείς, αξιότιμοι ποιητές, που όλο γράφετε με λέξεις αλλά ποτέ δεν έχετε γράψει την ίδια τη λέξη, που όλο ποιείτε γύρω από το κυρίως θέμα. Νταντά παγκόσμιος πόλεμος και κανένα τέλος, Νταντά επανάσταση και καμία αρχή, Νταντά οι φίλοι σου οι επίσης ποιητές, ευυπόληπτοι κύριοι, χειροτέχνες και ευαγγελιστές. Νταντά ο Τζαρά, Νταντά ο Χούλσενμπεκ, νταντα μ’ νταντα μχμ, νταντα ντιρα νταντα, νταντα Χου ,νταντα Τζα*.

Πώς επιτυγχάνει κανείς την αιώνια ευφορία; Λέγοντας Νταντά. Πώς γίνεται διάσημος; Λέγοντας Νταντά. Με μια ευγενική χειρονομία και με εκλεπτυσμένη κοσμιότητα. Μέχρι την παραφροσύνη. Μέχρι την απώλεια των αισθήσεων. Πώς μπορεί να ξεφορτωθεί κανείς οτιδήποτε δημοσιογραφώδες και σκουληκώδες, καθετί ευχάριστο και κομψό, εθελότυφλο, ηθικολογικό, εξευρωπαϊσμένο, απονευρωμένο; Λέγοντας Νταντά. Το νταντά είναι η ψυχή του κόσμου, το Νταντά είναι το κλου. Το Νταντά είναι το καλύτερο του κόσμου μοσχοσάπουνο. Νταντά ο κ. Ρούμπινερ¹. Νταντά ο κ. Κοροντί². Νταντά ο κ. Αναστάσιος Λιλιενστάιν.

Σε απλά γερμανικά: η φιλοξενία των Ελβετών είναι κάτι που πρέπει να εκτιμηθεί πάνω απ’ όλα. Και όσον αφορά την αισθητική εξαρτάται από την ποιότητα.

Διαβάζω στίχους που έχουν σαν σκοπό τίποτε λιγότερο από το να ξεφορτωθούν τη συμβατική γλώσσα, να τη βάλουν στο αρχείο. Νταντά ο Αλεπουδοπάτης³ Γκαίτε. Νταντά ο Σταντάλ. Νταντά ο Δαλάι Λάμα, ο Βούδας, η Βίβλος και ο Νίτσε. Νταντα μ’νταντα. Νταντα μχμ νταντα ντα*. Είναι ζήτημα δεσμών που πρέπει πρώτα να χαλαρώσουν λίγο. Δεν θέλω λέξεις που έχουν επινοήσει άλλοι. Όλες οι λέξεις είναι επινόηση άλλων. Θέλω τις δικές μου ανοησίες, το δικό μου ρυθμό, τα φωνήεντα και τα σύμφωνα επίσης να ταιριάζουν μ’ αυτόν, να προέρχονται από εμένα τον ίδιο. Αν αυτός ο παλμός έχει μήκος επτά πήχεις ,θέλω λέξεις γι’ αυτόν που να είναι επτά πήχεις μακριές. Οι λέξεις του κ. Κοινοτάρχη είναι μόνο δυόμισι εκατοστά.

Εδώ μπορεί να δει κάποιος ακριβώς πώς παράγεται η αρθρωτή γλώσσα. Αφήνω τα φωνήεντα να κάνουν κωλοτούμπες. Αφήνω τα λαούτα απλώς και μόνο να πέφτουν περίπου όπως η γάτα νιαουρίζει… Λέξεις αναδύονται, ώμοι λέξεων, πόδια, χέρια λέξεων. Άου-όι-α. Δεν πρέπει κανείς να εξαπολύει πολλές λέξεις. Ένας στίχος είναι η ευκαιρία να ξεφορτωθείς όλη τη βρωμιά. Θα ήθελα εγώ ο ίδιος να καταποντίσω την γλώσσα. Αυτή την αναθεματισμένη γλώσσα στην οποία κολλάει η βρωμιά, όπως στα χέρια χρηματομεσιτών που αρπάζουν νομίσματα. Θέλω τη λέξη, εκεί που αυτή σταματάει και εκεί που αυτή ξεκινάει. Το Νταντά είναι η καρδιά των λέξεων.

Κάθε πράγμα έχει τη λέξη του αλλά η λέξη έχει γίνει ένα πράγμα αυθυπόστατο. Γιατί να μην το βρω; Γιατί ένα δέντρο να μη λέγεται «πλουσπλούς» και «πλούσπλουμπας» όταν έχει βρέξει; Η λέξη, η λέξη, η λέξη έξω από τη σφαίρα σας, την πνιγηρότητά σας, έξω απ’ αυτή την καταγέλαστη ανημπόρια, την τεράστια αυταρέσκεια, την παπαγαλία, τα αυταπόδεικτα φληναφήματα σας. Η λέξη, κύριοι, η λέξη είναι ένα δημόσιο μέλημα πρώτης τάξεως.

1. Eduard Korrodi: Εκδότης της Neue Zürcher Zeitung

2. Rubiner (1881-1920): Βερολινέζος εξπρεσιονιστής ποιητής,κριτικός και δοκιμιογράφος.

3. Στο πρωτότυπο Fuchsgang: Λογοπαίγνιο με το όνομα του Γκαίτε (Wolfgang). Fuchs στα γερμανικά: Η αλεπού. Gang: Ο δρόμος, το περπάτημα

* Ο αναγνώστης μπορεί να τονίσει ρυθμικά κατά βούληση.

Μετάφραση: Τελέσιλλα